Widzimy ich w mieście systematycznie i to w różnych miejscach. Na ulicach, chodnikach, na polach i w urzędach. Geodeci zwracają uwagę kierowców, którzy ustawiony na statywie tachimetr często mylą z… fotoradarem. Kim są i co właściwie mierzą mężczyźni w odblaskowych kamizelkach?
– Mierzymy zmiany, które zachodzą na powierzchni pod wpływem prac górniczych. Takich punktów jak ten – mówi jeden z pracowników, wskazując wkopaną w chodnik głowicę – jest w Lubinie kilkadziesiąt, każdy ma swoją historię. Najwcześniejsze wkopane zostały w latach 60.
Dwa razy w roku geodeci dokonują pomiarów na ponad 30 kilometrach linii obserwacyjnych, co 50 metrów dokładnie mierząc różnice wysokości oraz odległości pomiędzy poszczególnymi punktami. Dodatkowo, żeby chronić to, co na powierzchni, wyznacza się tzw. filar ochronny na poziomie złoża. Wielkość tego filaru zależy od głębokości złoża oraz wielkości i kąta rozchodzenia się wpływów. Żeby w sposób precyzyjny określić oddziaływanie eksploatacji górniczej na teren miasta Lubina należy pomiary geodezyjne wykonywać w znacznie większym zakresie. Na powierzchni oznacza to dodatkowych 100 km linii pomiarowych. Do tego dochodzi 6 stanowisk do pomiarów sejsmicznych, 60 punktów obserwowanych satelitarne z dokładnością do 1 cm oraz dodatkowe pomiary na rzekach i strumieniach. Dopiero na tej podstawie można określić wpływy prowadzonych prac górniczych.
– Kopalnia żyje trzyletnim cyklem eksploatacji, zgodnie z zatwierdzonym planem. Te plany zobowiązują nas, między innymi, do mierzenia odkształceń terenu chronionego, czyli większości Lubina – mówi Grzegorz Patykowski, główny inżynier mierniczy ZG Lubin. – W planach mamy wyznaczone wartości graniczne deformacji, których nie można przekroczyć. Zmiany, które między danymi punktami zaszły od 1967 nie mogą przekraczać 1,5 mm dla długości i 3 mm nachylenia na każdym metrze. Te wartości nigdzie w Lubinie nie są przekroczone, mamy nawet zapas. Prowadzone pomiary wykazały, że w ciągu ostatnich czterech lat Lubin obniżył się o ok. 20 cm, choć oczywiście w różnych miejscach te wartości różnią się. Od początku obserwacji, czyli od 1967 obniżenie nie przekracza półtora metra. Dla porównania – dwustuletnia działalność wielopokładowych kopalni na Śląsku obniżyła tamtejsze tereny nawet o 30 metrów. Ewentualne zmiany w obniżeniach zależą też od aktualnie prowadzonych prac górniczych – pod Centrum i osiedlami Polne (część południowa) i Staszica zakończyliśmy eksploatację. Obecnie górnicza działalność skupiona jest pod osiedlami Przylesie (część północna), Zwierzynieckiego, w okolicach ul. Rzeźniczej oraz poza granicami miasta – Księginice, Gola, Koźlice, Żelazny Most – tam podchodzimy z eksploatacją i tam mogą ujawniać się jej wpływy – mówi Grzegorz Patykowski.
Zabudowa Lubina chroniona jest bardzo dobrze. Nowo budowane budynki mają wymaganą kategorię odporności, starsze zostały na przestrzeni lat odpowiednio zabezpieczone. Ponadto, w ciągu najbliższych 5-7 lat w granicach filara ochronnego Lubina powinna się zakończyć.
– Jeżeli doszłoby do wstrząsu o energii 10^6 J, musielibyśmy dokonać przeglądu dodatkowych 100 obiektów, głównie zabytkowych. Ale w Lubinie od ponad sześciu lat nie było takiego wstrząsu, w 2015 odnotowaliśmy „5”. Generalnie, wpływy na powierzchni są niewielkie, a odczuwalne wstrząsy pochodzą spoza naszego filaru ochronnego – mówi Grzegorz Patykowski.
Czujne oko dostrzeże punkty geodezyjne rozproszone na terenie miasta. Część znajduje się w chodnikach, inne przy budynkach. Są wśród nich repery, czyli geodezyjne znaki na budynkach oraz stacje sejsmiczne na Przylesiu, Starym Lubinie, Małomickiej, Szybowej, Składowej oraz na Topolowej – tam stanowisko umieszczone jest w gruncie w fundamentach oraz na 11 piętrze wieżowca. Niszczenie takich punktów jest prawnie zabronione. Grozi za to kara do 5 tys. zł.
Poniższe poglądowe rysunki przedstawiają mapy miasta z naniesionymi wyniki pomiarów. Ich dokładniejsze wersje zawiera dokument „Plany Ruchu Zakładu Górniczego na lata 2017-2019”, dostępny m.in. w Urzędzie Miejskim.
