Życie w rodzinie alkoholowej jest dla dziecka trudne, nieprzewidywalne, nie daje poczucia bezpieczeństwa niezbędnego dla rozwoju psychofizycznego. Dziecko żyje w nadmiernym chaosie, a także bywa realnie zagrożone, gdy pijący rodzic zachowuje się agresywnie pod wpływem alkoholu. Podstawowe okoliczności, których dziecko doświadcza w takiej rodzinie to dezorientacja, lęk, niepewność, brak wsparcia, poczucie odrzucenia i bycia gorszym od swoich rówieśników, a także niezaspokojona nadzieja na zmianę sytuacji, deficyt dobrych wzorców i wskazówek do identyfikacji.
W rodzinach alkoholowych panują specyficzne, niekonstruktywne zasady przetrwania: „nie ufaj”, „nie rozmawiaj o problemach”, „nie odczuwaj”, które rozwijają się stopniowo i są przestrzegane często nieświadomie. Te irracjonalne zasady wzmacniają chorobę alkoholową, utrwalają dysfunkcję rodziny i paradoksalnie przyczyniają się do rozwoju alkoholizmu chroniąc alkoholika przed konsekwencjami jego alkoholowych zachowań. Najbardziej szkodzą dzieciom wychowywanym w rodzinach alkoholowych, ponieważ jeżeli uzależniony rodzic nie podejmie leczenia, a współuzależniony małżonek nie odważy się na zasadnicze życiowe zmiany, dziecko cierpi i wchodzi w dorosłe życie z piętnem choroby alkoholowej swoich rodziców.
Chory system rodzinny narzuca dzieciom role, które mają zaspakajać potrzeby rodziny (bohater rodzinny, kozioł ofiarny, zagubione dziecko lub maskotka). Role te są często utrwalone jako specyficzny sposób przystosowania się do rodzinnej sytuacji i mogą towarzyszyć w dorosłym życiu będąc powodem zagubienia i cierpienia, jeżeli dziecko odpowiednio wcześnie nie otrzyma pomocy. Właśnie na tym tle powstaje zespół trudności zwany Syndromem Dorosłego Dziecka Alkoholika. Syndrom ten nie jest chorobą, ujawnia się w reakcjach emocjonalnych i schematach zachowań, w przekonaniach o sobie i świecie oraz w tworzeniu i przestrzeganiu rygorystycznych norm i reguł, które nie pozwalają czuć radości, szczęścia a nawet sensu dorosłego życia. Zniekształcenia syndromu DDA są nieuświadomione, powodują, że doświadcza się i interpretuje aktualne wydarzenia przez pryzmat bolesnych doświadczeń z przeszłości.
Nie wszystkie osoby wychowywane w rodzinach alkoholowych są obarczone syndromem DDA, ale te, których to dotyczy charakteryzują się następującymi cechami:
• panicznie boją się odrzucenia i oceny ze strony innych,
• mają zaniżone poczucie własnej wartości, pomimo sukcesów i osiągnięć,
• przejawiają potrzebę ciągłego kontrolowania siebie i sytuacji, w której się znajdują,
• są niepewne i mają poczucie stałego zagrożenia nawet wtedy, gdy nic złego się nie dzieje,
• bezustannie poszukują uznania i pochwał, choć siebie osądzają bezlitośnie i zbyt poważnie,
• są nieufne wobec ludzi i autorytetów przy silnej potrzebie odwoływania się do nich,
• czują silny strach przed ludźmi, szczególnie przed zwierzchnikami,
• mają tendencję do zamartwiania się i pisania katastroficznych scenariuszy,
• mają trudności z rozluźnieniem się, przeżywaniem radości i dbaniem o swoje potrzeby,
• bywają impulsywni, chwiejni emocjonalnie i perfekcyjni.
Wśród osób wychowywanych w rodzinach alkoholowych specjaliści wyróżniają tzw. modele DDA utrwalone indywidualnymi cechami osobowości. Najczęściej spotykane wzorce to pracoholicy, którzy rzadko są zadowoleni z własnych osiągnięć choć zajmują się praktycznie tylko pracą. Nie rozpoznają swoich uczuć i potrzeb, uciekają przed nimi. Nie relaksują się. Wycofani, którzy boją się bliskości z innymi ludźmi, niezdolni do otwartego ujawniania tego co myślą i czują. Przeważnie odczuwają nasilony gniew lub lęk. Uzależnieni od alkoholu, innych używek i hazardziści. Depresyjni przytłoczeni chronicznym poczuciem pustki i brakiem konstruktywnych celów i sensu w życiu. Męczennicy życiowi nie potrafiący o siebie zadbać, cierpiący w milczeniu. Pomagają innym kosztem swoich interesów, poświęcają się aż do wyczerpania własnych zasobów energii a nawet zdrowia. Buntownicy, którzy za jedyną, właściwą drogę uznają własne przekonania i racje. Nie liczą się z innymi. Ciągle walczą, nie ufają swojej intuicji są zagubieni i niepewni.
Psychoterapia DDA nie polega na leczeniu „nienormalności”, ale pomaga zrozumieć i zmienić sztywne, niekonstruktywne mechanizmy rządzące zachowaniem dorosłego człowieka. Daje szansę na szczęśliwe, wolne od traum przeszłości życie. Pomimo piętna przeszłości DDA prezentują światu wartościowe cechy, cieszące się społecznym uznaniem tj. odpowiedzialność, zaradność, opanowanie, wrażliwość, pomysłowość i wiele innych. Trudne warunki w jakich przyszło im dojrzewać, paradoksalnie pobudzają kształtowanie się takich postaw. Problem pojawia się wtedy, gdy te zachowania przybierają znamiona nadwrażliwości czy nadodpowiedzialności i przeszkadzają szczęśliwie, swobodnie żyć.
Każdy kto identyfikuje się z omawianym problemem może uzyskać wsparcie i pomoc terapeutyczną w lubińskich placówkach służby zdrowia, Klubach Abstynenta oraz w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w ramach pracy Sekcji Profilaktyki Uzależnień. Proponujemy spotkania indywidualne i grupowe. W Ośrodku działa Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, która przyjmuje i rozpatruje wnioski dotyczące leczenia odwykowego osób bliskich.
Serdecznie zapraszamy.
Numer kontaktowy SPU: 76 746 34 10.
Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej www.mops.lubin.pl w zakładce Sekcja Profilaktyki Uzależnień.