Jak się dogadać z kolegą, jak się zaprzyjaźnić z koleżanką, jak się pogodzić po kłótni i poradzić sobie z małymi i dużymi kłopotami – tego uczą się najmłodsi lubinianie podczas programów promocji zdrowia psychicznego.
Trening umiejętności komunikowania się i budowania relacji warto zacząć już od najmłodszych lat, bo „czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał”. Wiedzą o tym specjaliści z Dolnośląskiego Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży w Lubinie, którzy w miejskich szkołach podstawowych prowadzą specjalne zajęcia edukacyjne. To o tyle istotne, że dzieci zaczynają budować swoje kompetencje społeczne już w wieku przedszkolnym. Im szybciej nauczą się skutecznego porozumiewania i radzenia sobie z emocjami, tym łatwiej będzie im w dorosłym życiu.
– Podstaw komunikacji uczymy się od urodzenia do 3 – 5 lat – wskazuje Małgorzata Chrzan, psycholog kliniczny z Dolnośląskiego Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży w Lubinie. – W tym wieku dziecko powinno się uczyć nie tylko rozumienia mowy w sensie znaczenia słów i budowania zdań. Równie ważne jest też wiązanie słów z emocjami rozmówcy – i tymi dobrymi, i tymi złymi. Mały człowiek musi zrozumieć, że nie zawsze wszystko będzie szło po jego myśli. Musi też od najwcześniejszych lat brać udział w realnych sytuacjach społecznych, rozumiejąc zachowania innych ludzi i to, jak jego własne zachowanie wpływa na relacje z otoczeniem. Jeśli nie odrobi tych lekcji, jako dorosły może mieć duże trudności w kontaktach społecznych – wyjaśnia.
Żeby ułatwić dzieciom i młodzieży tę naukę, DCZPDM w Lubinie wdraża programy promocji zdrowia psychicznego takie jak: Apteczka Pierwszej Pomocy Emocjonalnej, Przyjaciele Zippiego, Iskra Odporności. programy profilaktyczne m.in. Unplugged oraz program przeciwdziałania cyberprzemocy Impact. Są dwa modele realizacji tych zajęć. Specjaliści z DCZPDM prowadzą warsztaty w szkołach lub DCZPDM organizuje szkolenia z realizacji takich programów dla nauczycieli, pedagogów, psychologów szkolnych lubińskich placówek.
Programy promocji zdrowia psychicznego mają na celu m.in wspieranie odporności psychicznej – rozumianej jako umiejętność kontrolowania sposobu reagowania oraz radzenia sobie z trudnościami i wyzwaniami, rozwijanie w dzieciach podstawowych umiejętności społecznych i emocjonalnych.
To cykle spotkań, podczas których dzieci uczą się, że wszystkie emocje są ważne, jak cenna jest rozmowa z innymi, kiedy odczuwają smutek lub złość oraz jak ważne jest słuchanie innych, kiedy oni przeżywają trudne chwile.
Celem tych treningów jest pokazanie dzieciom, w jaki sposób mogą radzić sobie ze swoimi codziennymi problemami, jak nazywać uczucia, jak o nich rozmawiać bez wstydu i lęku przed odrzuceniem. Programy zachęcają również do pomagania innym dzieciom, rozwijając ważną cechę społeczną, jaką jest empatia.
– Chodzi o to, żeby ich komunikacja była skuteczna i pomocna w radzeniu sobie z ich dziecięcymi problemami. Jeżeli dzieci doświadczają sukcesów w sytuacjach trudnych z ich dziecięcego punktu widzenia, to takie umiejętności dadzą im poczucie, że są w stanie poradzić sobie z kłopotami – twierdzi Małgorzata Chrzan. – Że jeśli nawet dzieje się coś trudnego – na przykład obrazi się na nie koleżanka lub ktoś źle się do nich odniesie – to nie jest to koniec świata. Będą potrafiły w sposób zdrowy i bezpieczny dla siebie rozwiązać problem, a nie od niego uciekać – dodaje.
Dlaczego rozwijanie umiejętności społecznych jest takie ważne?
– Jeśli nie potrafimy rozpoznawać emocji u siebie lub innych, to trudno nam radzić sobie z tymi emocjami i budować relacje. Dochodzi do napadów złości lub zachowań niezgodnych z regułami współżycia społecznego. Pojawiają się też: agresja, wzmożony lęk, depresja – wymienia psycholog. – Jeśli nie rozumiemy emocji innej osoby, to trudno nam o porozumienie, za to łatwo o konflikty mające bardzo burzliwy przebieg, nad którym często tracimy panowanie. To utrudnia budowanie przyjaźni. A badania naukowe wskazują, że dobre relacje z innymi są jednym z ważniejszych elementów naszego dobrostanu.
Programy mają na celu też pokazanie dzieciom, jak reagować, gdy ktoś je krzywdzi. Umiejętna regulacja emocji pozwala na stworzenie w kryzysowej sytuacji planów działania. W ten sposób zachowujemy poczucie sprawowania kontroli nad naszym życiem i sytuacjami, które nam się przytrafiają. Rozwiązujemy problem, zamiast uciekać od niego w uzależnienia, nadmierną aktywność zawodową czy wirtualną rzeczywistość. Mniejsze jest też ryzyko depresji czy zaburzeń psychicznych. Najmłodsi lubinianie są zatem uczeni, jak stawiać czoła trudnościom bez płacenia za to wysokich rachunków emocjonalnych.
Założeniem tych programów jest także zaangażowanie nauczycieli w edukację dotyczącą radzenia sobie z emocjami. W niektórych klasach zajęcia prowadzone są przez realizatorów zewnętrznych z DCZPDM, a w niektórych przez przeszkolonych nauczycieli, pedagogów, psychologów szkolnych lubińskich placówek i to oni samodzielnie wdrażają programy i korzystają z ich efektów w swojej codziennej pracy z uczniami. Nauczyciele mają też możliwość korzystania ze spotkań konsultacyjnych w DCZPDM.
– My przychodzimy z zewnątrz, na chwilę. A nauczyciele są z nimi cały czas, więc mogą dalej obserwować dzieci i pomagać im w trenowaniu tych umiejętności. Oni sami często przyznają, że te metody są korzystne także dla nich, jako dorosłych – podsumowuje Małgorzata Chrzan.
