Witamy w Zielonym ABC! Rozpoczynamy cykl artykułów poświęconych tematyce ekologii. Na początek dowiecie się, czym jest klimat, dlaczego i w jaki sposób się zmienia oraz jak możemy zapobiec negatywnym tego skutkom. Zapraszamy do lektury!
Pogoda a klimat
Rozpoczynając jakiekolwiek rozważania na temat zmian klimatycznych w Polsce czy na świecie, ich przyczyn i skutków, a także zagrożeń, jakie niosą one za sobą dla środowiska naturalnego, warto zadać sobie pytanie, czym tak naprawdę jest klimat? Okazuje się bowiem, że termin ten bardzo często mylony jest z pogodą, a przecież oba te pojęcia nie są tożsame.
Chociaż mogłoby się wydawać, że terminy te są powszechnie znane, to jednak w literaturze znajdziemy wiele ich definicji. Najważniejsza różnica między pogodą a klimatem polega na tym, że pogoda to chwilowy stan atmosfery w danym miejscu, określany przez takie parametry jak temperatura, wilgotność powietrza, prędkość i kierunek wiatru, ciśnienie atmosferyczne, czy też występowanie opadów. Klimat zaś definiowany jest najczęściej jako statystyczny stan atmosfery lub charakterystyczny dla danego regionu przebieg typów pogody w cyklu rocznym.
Pogoda zmienia się nieustannie w czasie i przestrzeni. W danej chwili warunki pogodowe mogą się istotnie różnić nawet w miejscach dość blisko siebie położonych. Przykładowo zdarza się, że w górach, zwłaszcza latem, w jednej dolinie pada deszcz, a w sąsiedniej dolinie, w tym samym czasie, świeci słońce. Pogoda jest kształtowana przede wszystkim przez cyrkulację atmosferyczną, przynoszącą nad dany obszar różne masy powietrza i powodującą m.in. przechodzenie nad danym terenem frontów atmosferycznych
Warunki klimatyczne uzależnione są natomiast głównie od ilości energii słonecznej docierającej do danego miejsca w ciągu roku. To z kolei związane jest przede wszystkim z położeniem na danej szerokości geograficznej. Istotne znaczenie ma też wysokość nad poziomem morza, na jakiej znajduje się dany obszar czy też odległość od mórz i oceanów. Aby określić klimat danego obszaru, konieczne są dane o różnych parametrach atmosfery, pochodzące z wieloletnich, codziennych obserwacji pogody, wykonywanych najlepiej przez co najmniej 30 lat.
Zmiany klimatu
Obecnie dużo mówi się wiele nie tylko o zmianach pogody, ale też o zmianach klimatu. Z czego wynikają zmiany klimatu i dlaczego są przedmiotem tak wielu dyskusji oraz powodem do niepokoju?
– Zmiany klimatu są czymś niezwykle poważnym i dramatycznym, czymś, co się dzieje niezwykle dynamicznie na naszych oczach – uważa prof. Krzysztof Migała, kierownik Zakładu Klimatologii i Ochrony Atmosfery na Uniwersytecie Wrocławskim. – Trzeba sobie zadać pytanie o przyczyny tych zmian. Możemy je podzielić na naturalne i antropogeniczne. Dziś zwykle troszczymy się o te drugie, które związane są z działalnością człowieka, ale powinniśmy zacząć też mówić o przyczynach naturalnych, do których należą chociażby te natury astronomicznej, takie jak zmiany w ruchu obiegowym czy wirowym ziemi, w położeniu osi ziemskiej. Są to zmiany, które zachodzą bezpośrednio na naszej planecie i mierzone są swoim rytmem w dziesiątkach, a nawet setkach tysięcy lat. Sterują nimi takie procesy jak cyrkulacja wód oceanicznych czy cyrkulacja atmosferyczna – tłumaczy profesor.
Większość naukowców jest przekonana, że obecne zmiany są efektem antropogenicznym. Mogą być one następstwem emisji gazów cieplarnianych, jako skutku nadmiernego zużywania paliw kopalnych i emisji dwutlenku węgla do atmosfery, czy też innych gazów cieplarniach takich jak np. metan. Zdaniem prof. Migały najbardziej dramatyczną rzeczą w obserwowanych zmianach jest niezwykle gwałtowny wzrost temperatury w ostatnich trzech dekadach. – Jest on nieproporcjonalnie większy w stosunku do średnich wieloletnich wartości, gdy mówimy o temperaturach obserwowanych w skali 100 lub 130 lat. Akurat tu, na Dolnym Śląsku, a dokładnie we Wrocławiu, takie pomiary prowadzone są od niemal 230 lat i należą do jednych z najdłuższych serii pomiarów meteorologicznych w Europie. Dodajmy, że dla swoich potrzeb rozpoczął je Antoni Jungnitz (niemiecki astronom, fizyk i teolog, urodzony w 1764 roku w Męcince pod Jaworem – przyp. red.). Dużo krócej trwa seria prowadzona na Śnieżce, która liczy około 130 lat. Badania te są materiałem dowodowym jak gwałtownie zmienia się klimat i jak to zjawisko nasiliło się w ostatnich 30 latach – dodaje klimatolog.
Wpływ zmian klimatu na nasze otoczenie
– Zmiany klimatu dotyczą każdego z nas przede wszystkim dlatego, że cierpi na tym środowisko, w którym na co dzień żyjemy – uważa dr Marta Czaplicka z Katedry Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. – Faktycznie na przestrzeni lat różne zmiany klimatu dotyczyły ziemi. Część z nich jest zupełnie naturalna, natomiast z drugiej strony w tym naszym najbliższym otoczeniu, czyli w miastach, w których w większości żyjemy, niestety one dość mocno odznaczają się i uprzykrzają nam życie. Przykładowo objawiają się one tym, że coraz częściej mamy skrajnie ekstremalne zjawiska: albo jest bardzo ciepło latem albo bardzo zimno w zimie, nagłe zmiany pogody, susze, ulewne opady deszczu lub gradu, intensywne burze. Chyba każdy z nas się z tym spotkał – dodaje.
Szczególnie szybko zmiany klimatyczne zachodzą w miastach. Z obserwacji klimatologów wynika, że średnie temperatury w centrach dużych miast są o około 3°C wyższe od tych zmierzonych na ich obrzeżach.
W przyszłym tygodniu ukaże się kolejny artykuł poświęcony klimatowi. Przeczytacie w nim m.in. o efekcie cieplarnianym i efekcie motyla.
Publikacja finansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.
