W związku z publikacjami niektórych mediów o masowych wyłudzeniach świadczeń po śmierci osób uprawnionych do ich utrzymywania wyjaśniamy, że wiele podawanych w nich informacji jest nieścisłych, albo wręcz nieprawdziwych
Dane jakoby "w 2008 roku nienależne świadczenia z ZUS-u za nieżyjącego członka rodziny na kwotę „9,759 mln zł wyłudziło 7591 osób. Rok później przypadków takich było 7919, straty wyniosły 10,4 mln zł”, w rzeczywistości odnoszą się do nadpłat świadczeń z powodu zbyt późnego powiadomienia ZUS o zgonie świadczeniobiorcy, ale tylko w nielicznych przypadkach chodzi o świadome wyłudzenie świadczeń.
Często występują sytuacje, kiedy po uzyskaniu informacji o zgonie nie jest możliwe wstrzymanie wypłaty świadczenia (np. świadczeniobiorca zmarł 30 maja, a świadczenie za następny miesiąc wypłacane jest w terminie 1 lub 5 czerwca – w takim przypadku nawet w bazie PESEL nie ma informacji o zgonie). W takich sytuacjach dochodzimy zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń.
Przypadków ewidentnych wyłudzeń jest w skali kraju bardzo niewiele. W razie podejrzenia popełnienia przestępstwa, oddziały ZUS zobowiązane są do powiadamiania organów ścigania.
2. Aby informacja o śmierci świadczeniobiorcy mogła być przetwarzana w systemach informatycznych, musi zostać zgłoszona do Urzędu Stanu Cywilnego (USC). Z USC przekazywana jest do MSWIA gdzie powoduje zapis o zgonie w Rejestrze Urzędowym PESEL. ZUS dysponuje informacją o zgonach poprzez dostęp do zasobów informacyjnych RUPESEL. Dane te są pobierane przez ZUS cyklicznie (co 2-4 tygodnie) dodatkowo ZUS ma możliwość zadawania w trybie on-line pytań, czyli w każdej chwili ma możliwość uzyskania informacji o statusie danego numeru PESEL.
ZUS prowadzi prace mające na celu zintegrowanie baz danych świadczeń w jeden zbiór oraz zapewnienie adekwatnych i zautomatyzowanych procedur pozyskiwania i kontroli informacji ze zmodernizowanego rejestru PESEL (w tym zakresie prowadzone są uzgodnienia z MSWIA, które jest właścicielem rejestru PESEL).
Dotychczas wykorzystywany obieg informacyjny zawiera jedynie w części zautomatyzowane procedury (w zakresie nowych emerytur obsługiwanych w KSI) dlatego mogą wystąpić opóźnienia informacyjne, ale informacja o zgonie świadczeniobiorcy dotrze do ZUS na pewno.
3. Wniosek o zasiłek pogrzebowy jest postrzegany w ZUS, jako pomocnicze źródło informacji o zgonie – ta informacja dociera po prostu szybciej niż drogą oficjalną. ZUS prowadzi szereg skutecznych działań z zakresu profilaktyki nadużyć, których z oczywistych względów nie ujawnimy.
W przypadku, kiedy ZUS ma podejrzenia, że rodzina nadal pobiera świadczenia przysługujące osobie zmarłej, np. kiedy świadczeniobiorca nie odbiera korespondencji, nie zgłasza się na wezwanie Zakładu, czy Zakład otrzymuje informację, że dana osoba nie mieszka pod wskazanym adresem, sprawdzamy czy informacja o jej zgonie figuruje w bazie PESEL, lub prowadzimy postępowania wyjaśniające. A w przypadkach, gdy zachodzi taka potrzeba, przeprowadzona jest kontrola dalszego istnienia prawa do świadczenia. przewidziana w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (pismo z prośbą o poświadczenie dalszego istnienia prawa do świadczenia). Jest to jednak ostateczność, ponieważ zdajemy sobie sprawę z tego, że konieczność odpowiedzi na takie pismo powoduje dyskomfort.