Istotnym aspektem oddziaływań w Dolnośląskim Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży w Lubinie jest promocja zdrowia psychicznego. Jej celem jest zwiększenie odporności dzieci na stres i wypracowanie przez nie adaptacyjnych strategii radzenia sobie w codziennym życiu.
Czym jest odporność psychiczna dzieci?
Jest to umiejętność, którą dziecko może nabyć, aby radzić sobie z wyzwaniami, presją, niepowodzeniami zachowując równowagę. Pozwala ona budować trwałe i satysfakcjonujące relacje z innymi oraz rozwijać się w wybranych obszarach. Wszystkie te umiejętności pomagają realizować zadania rozwojowe, jak i budować adekwatną samoocenę.
Na rozwój odporności psychicznej składa się wiele czynników związanych z otoczeniem, jak i samym dzieckiem. Niektóre z nich dotyczą:
1) temperamentu dziecka – średni poziom aktywności, pozytywne nastawienie, wytrwałość, elastyczność w zakresie umiejętności dostosowywania się do zmieniającego się otoczenia, jak i otwartość w kontakcie z innymi będą sprzyjać budowaniu odporności psychicznej.
2) rozwoju intelektualnego dziecka – odpowiedni poziom będzie pozytywnie wpływać na rozwijanie umiejętności rozumienia sytuacji o charakterze społecznym, jej analizy, jak i doboru adekwatnych sposobów radzenia sobie.
3) zdrowia fizycznego dziecka – ma znaczący wpływ na zdolności do radzenia sobie ze stresem. Im lepsza kondycja fizyczna tym lepsze warunki dla rozwoju odporności psychicznej.
4) metod wychowawczych stosowanych przez dorosłych opiekujących się dzieckiem, określanych jako styl wychowania i postawy rodzicielskie – zaangażowani w wychowanie dzieci, jak i wspierający nabywanie autonomii u dzieci, okazujący miłość i wsparcie będą tworzyć przestrzeń do rozwoju odporności psychicznej u dziecka.
5) sposobów interpretacji i reagowania na zmiany, jak i czynniki stresowe – elastyczność w rodzinie względem potrzeb innych, jak i wyzwań dnia codziennego, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach kryzysu, będzie pewnym wzorem dla dzieci. Dodatkowo będzie wpływać stabilizująco na sytuację rodziny zachowując stabilność mimo doświadczanych trudności i zmian.
6) środowiska przedszkolnego/szkolnego – spójność wymagań i reakcji, jak i panująca tam pozytywna, wspierająca atmosfera będzie stanowić kolejny element w budowaniu optymalnej przestrzeni do rozwoju umiejętności dziecka w radzeniu sobie ze stresem.
Jak wspierać dziecko?
Celem oddziaływań będzie modyfikacja dotychczasowego sposobu rozumienia sytuacji stresowych i nabytych strategii radzenia sobie np. ucieczki, która nasilała poziom lęku u dziecka. Zdobycie przez dziecko wiedzy na temat emocji, rozumienia sygnałów płynących z ciała, jak i informacji na temat innych przystosowawczych sposobów reagowania i regulacji emocji, pozwolą na budowanie odporności psychicznej, która będzie bazą, na której dziecko będzie opierać swoje zdrowie psychiczne.
Poniżej znajdują się kilka wskazówek dla rodziców i opiekunów dzieci:
1) Zwróćmy uwagę dziecka na wpływ emocji, zachowania, myśli i odczuć płynących ciała na siebie nawzajem. Warto rozmawiać z dzieckiem o tym, jakie myśli wywołuje sytuacja trudna, co dziecko odczuwa w ciele, jakich emocji doświadcza i jak wpływa to na jego zachowanie. Zwiększenie świadomości w tym zakresie pozwoli dziecku na modyfikację dotychczasowego schematu funkcjonowania. Można w tym celu wykorzystać dostępne w sklepach lub bibliotekach książki z zakresu edukacji emocjonalnej.
2) Zachęcajmy dziecko do podjęcia próby radzenia sobie zamiast wyboru strategii np. unikania. Ważne, aby dziecko próbowało nowych metod radzenia sobie, nawet, gdy istnieje prawdopodobieństwo, że doświadczy rozczarowania. Sama rozmowa nie wystarczy. Dziecko uczy się poprzez doświadczenia. Z czasem jego zachowanie stanie się bardziej elastyczne i będzie intuicyjnie inaczej reagować na różne wyzwania.
3) Istotnym aspektem jest atmosfera i bliska relacja z dzieckiem. Podjęcie przez nie prób zmiany swojego dotychczasowego zachowania i reagowania powinno odbywać się w bezpiecznej atmosferze, przy osobach zaufanych, których zachowanie będzie wspierające w zakresie budowania samodzielności dziecka, jak i ponoszenia przez dziecko porażek/rozczarowań. Reakcja otoczenia jest niezwykle ważna i może istotnie wspierać rozwój odporności i budowani adekwatnej oceny dziecka w zakresie swoich umiejętności i trudności. Bądźmy dostępni dla dziecka, gdy nas potrzebuje.
4) Nie zapominajmy o wieku dziecka. Zaproponowane oddziaływania możemy zastosować już u dzieci przedszkolnych. Wyzwania dla dziecka i sposób komunikacji z nimi należy dostosować do jego wieku i aktualnych możliwości. W razie potrzeby można zgłosić się na konsultacje do psychologa dziecięcego, który będzie wsparciem dla rodziców w drodze budowania odporności psychicznej u dziecka.
5) Zwróćmy uwagę, jak my, jak i inne osoby z otoczenia radzą sobie z emocjami i wyzwaniami. Własny rozwój w tym zakresie może istotnie wspierać budowanie odporności psychicznej u dzieci.
6) Warto wspierać dziecko w rozwijaniu swoich pasji. Będzie to dobrze wpływać na budowanie pozytywnego obrazu siebie przez dziecko, jak i może skutkować nawiązaniem nowych przyjaźni przez dzieci w oparciu o ich wspólne zainteresowania. Dzięki temu dziecko będzie budowało swoją sieć wsparcia, która jest istotnym elementem w kształtowaniu się odporności psychicznej.
Badania pokazują, że można wspierać budowanie odporności psychicznej u dziecka już w wieku przedszkolnym, a dodatkowo istotne jest, aby objąć edukacją również osoby z otoczenia dziecka, których umiejętności i podejście do zdrowia psychicznego znacząco wpływają na dzieci. Z tego powodu działania w naszym centrum obejmują holistyczną pracę z dziećmi w kontakcie indywidulanym, grupowym, jak i psychoedukację rodziców, a także zajęcia w szkole oraz szkolenie kadry pedagogicznej w placówkach edukacyjnych.
Aktualne działania w DCZPDM w Lubinie
1. Promocja zdrowia psychicznego w placówkach edukacyjnych – działania wspierające budowanie odporności psychicznej:
– Program Iskra Odporności – rekomendowany przez KCPU pogram promocji zdrowia psychicznego prowadzony dla uczniów klas 5-8 SP
– Projekt profilaktyczno-edukacyjny „Zdrowa Głowa” i „HappyMindPhone” – materiały edukacyjne dla dzieci i młodzieży oraz szkolenia kadry nauczycieli i pedagogów więcej na: https://www.dczpdm.lubin.pl/zdrowa-glowa
– Szkolenia kadr pedagogicznych na realizatorów programów promocji zdrowia psychicznego takich jak: Przyjaciele Zippiego, Apteczka pierwszej pomocy psychologicznej
2. Inne programy z zakresu profilaktyki uniwersalnej prowadzone przez DCZPDM: „Unplugged”, „Prowadzę nie piję” oraz „Narkotyki, na co mi to” oraz profilaktyki cyberprzemocy i problematycznego używania internetu: „Impact”, „Internet bez hejtu”, „W sieci przyjaźni”, „Dopamina”.
Autor: Dagna Bielak-Keklak, psycholog, psychoterapeuta w DCZPDM w Lubinie
