Uzależnienia wyleczyć nie można, raz utracona kontrola picia alkoholu nie wróci. Można natomiast trwale zaleczyć chorobę alkoholową i nauczyć się z nią żyć. Jest to możliwe dzięki podjęciu terapii, czyli rozpoznaniu choroby i nabyciu wiedzy związanej z mechanizmami uzależnienia, ponadto niezbędna jest zmiana koncepcji życia – życie bez alkoholu, rozwój osobisty i pełna akceptacja trzeźwości, jako stanu ciała, umysłu i ducha.
Osoba uzależniona, która podjęła leczenie, miewa okresy, kiedy dobrze się czuje, sprawnie funkcjonuje i nie odczuwa pociągu do alkoholu. Wtedy można powiedzieć, że objawy uzależnienia wyciszają się. Zdarza się jednak, że stan pogarsza się a symptomy choroby nasilają się. Najczęściej ma to związek z sytuacją stresogenną i swoistym zaniedbaniem leczenia. Uzależniony przestaje stosować się do zaleceń dla trzeźwiejących alkoholików, zaczyna myśleć i funkcjonować w starych schematach („jest pijany na trzeźwo”). Coraz gorzej radzi sobie z emocjami, szczególnie złością i bezsilnością. Pojawia się tak charakterystyczna dla choroby alkoholowej chęć doznania ulgi, zamiast rozwiązania problemu.
Takie stany nazywamy zwiastunami nawrotu choroby. Są one bardzo niebezpieczne i jeśli nie zareaguje się w porę, doprowadzą do zapicia. Nawrót choroby to proces narastający, który nie pojawia się nagle lub przypadkowo. Jest on częścią uzależnienia od alkoholu, choroby chronicznej, nieuleczalnej i śmiertelnej. Warto pamiętać, że zjawisko nawrotu wpisane jest w każde uzależnienie chemiczne oraz w problemy o dynamice nałogowej m.in. hazard, zaburzenia jedzenia.
Ważne jest, by umieć i chcieć wychwycić pierwsze sygnały ostrzegawcze, zapowiadające nawrót. Wczesne ich rozpoznanie pozwoli podjąć odpowiednie kroki zapobiegające rozwojowi nawrotu choroby. Tak naprawdę tylko od decyzji alkoholika zależy czy powróci on do picia alkoholu, czy będzie kontynuował leczenie odwykowe. Planowanie zapobiegania nawrotom choroby alkoholowej jest bardzo istotną częścią terapii odwykowej.
Sygnały ostrzegawcze pojawiają się w różnych sferach życia. Poniżej przedstawiamy listę sygnałów ostrzegawczych w poszczególnych obszarach:
Zmiany w samopoczuciu fizycznym.
1. Sporadyczne, krótkotrwałe występowanie „suchego kaca” czyli czucie się tak, jak po wypiciu dużej dawki alkoholu, mimo że nie był on spożywany ( uczucie „suszenia”, nadmierne pocenie się, drżenie całego ciała, niepokój, bóle mięśniowe, itp.).
2. Czucie smaku lub zapachu alkoholu bez kontaktu z nim.
3. Sny alkoholowe ( najczęściej śni się spożywanie alkoholu, smak, zapach).
4. Trudności z zasypianiem, bezsenność.
5. Przemęczenie, poczucie osłabienia fizycznego.
6. Utrata apetytu lub poczucie, że jest się wiecznie głodnym.
7. Bóle głowy i inne doznania bólowe bez uchwytnej przyczyny somatycznej.
Zmiany w samopoczuciu psychicznym.
1. Uczucie stałego lub narastającego napięcia i rozdrażnienia. Wybuchowość i impulsywność.
2. Nasilone uczucie złości, trudność z jej rozpoznawaniem i konstruktywnym okazywaniem.
3. Huśtawka nastroju, od euforii do nieokreślonego smutku.
4. Poczucie szarości i monotonii życia na trzeźwo.
5. Nasilony niepokój, nieokreślone i bezprzedmiotowe lęki.
6. Zagubienie w sobie i w świecie. Poczucie, że świat stał się wrogi, niezrozumiały i nieprzychylny.
7. Obojętność, apatia, utrata motywacji nawet w sferze podstawowych celów życiowych.
8. Nasilenie niezadowolenia z życia ( „odkąd nie piję, nic mnie nie cieszy”, „nie warto tak żyć”).
9. Poczucie bezsilności, bezradności, myślenie katastroficzne („jestem alkoholikiem, tyle zawaliłem, zbyt późno na zmiany”).
10. Użalanie się nad sobą ( „jestem nieszczęśliwy i nikt mnie nie rozumie”, „nikt nie docenia tego, że nie piję”, „nie warto się starać”).
Zmiany w trybie życia.
1. Przepracowywanie się.
2. Utrata konstruktywnego planowania własnego życia pod kątem trzeźwienia.
3. Zaniedbywanie rytuałów i zwyczajów panujących w domu np. unikanie wspólnie spędzanego czasu wolnego, wspólnych posiłków, itp.
4. Ucieczka w samotność.
5. Powracanie do trybu życia, który zwykle prowadził do picia wyjazdy na delegacje, w czasie których zwykle piło się alkohol, unikanie spotkań w grupach wsparcia dla trzeźwiejących alkoholików, itp.
6. Zmiany nawyków żywieniowych objadanie się lub głodzenie.
7. Utrata umiejętności odpoczywania.
Zmiany w stosunkach z innymi ludźmi.
1. Nasilające się konflikty się z ludźmi.
2. Nieuzasadnione pretensje do wszystkich wokół.
3. Częste, bezpodstawne irytowanie się na członków rodziny i przyjaciół.
4. Szukanie kontaktu z osobami, które piją alkohol i nie wiedzą, że „jestem leczącym się alkoholikiem”.
5. Odrzucanie pomocy innych osób, w myśl zasady „ poradzę sobie sam”.
6. Zajmowanie się sprawami innych, a nie sobą i własnym leczeniem.
7. Uporczywe narzucanie innym trzeźwości. Złoszczenie się na ludzi, którzy piją alkohol.
8. Wzmożona podejrzliwość i nieufność szczególnie do osób wspólnie trzeźwiejących i terapeutów. Podważanie ich sugestii i zaleceń.
W profilaktyce nawrotu choroby podstawą jest świadomość celu, jakim jest leczenie trzeźwościowe. Tym co jest ryzykowne na tej drodze, to stopniowe, niekonstruktywne zmiany w myśleniu i zachowaniu, których osoba uzależniona nie chce dostrzec i je minimalizuje. Taka postawa najczęściej skutkuje przerwaniem abstynencji a tym samym trzeźwości.
Do głównych zmian w obszarze myślenia i zachowania zaliczyć można:
1. Zaprzeczanie własnej chorobie, podważanie jej istoty („a może nie jestem alkoholikiem?”, „czuję, że mogę spróbować kontrolować swoje picie”, „ alkohol już nie stanowi dla mnie problemu”, itp.).
2. Opór przed kontynuowaniem leczenia odwykowego i pogłębioną pracą nad własną trzeźwością.
3. Nieregularne uczęszczanie na spotkania grup wsparcia, grup terapeutycznych, mitingów AA i innych.
4. Rozmyślanie o piciu towarzyskim i kontrolowanym, wspominanie „dawnych, dobrych czasów”, tęsknota za piciem kontrolowanym.
5. Odwiedzanie miejsc, w których piło się alkohol.
6. Szukanie namacalnego, fizycznego kontaktu z alkoholem ( widok, zapach). Uczęszczanie na imprezy alkoholowe, kupowanie alkoholu w prezencie, rozlewanie alkoholu komuś innemu.
7. Przechwalanie się, jak to kiedyś „piło się”, i jak to wtedy było wspaniale.
8. Stopniowe rozluźnianie kontaktów z trzeźwymi alkoholikami i powrót do osób, z którymi kontakt został zerwany z powodu podjętego leczenia.
9. Przeżywanie skrępowania, wstydu dlatego, że nie mogę pić alkoholu („co ze mnie za mężczyzna”, „ jestem jak kaleka, baba”).
10. Szukanie przykładów potwierdzających przekonanie, że leczenie jest nieskuteczne.
11. Odrzucanie odpowiedzialności za własną trzeźwość, tendencja do obwiniania innych za osobiste niepowodzenia.
12. Przerwanie leczenia.
Jeśli rozpoznasz u siebie, którykolwiek z wymienionych powyżej sygnałów ostrzegających przed powrotem do picia, zgłoś się po pomoc terapeutyczną. W Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej działa Sekcja Profilaktyki Uzależnień, w której terapeuci i psycholog udzielają pomocy w zakresie konsultacji i terapii odwykowej dla osób uzależnionych. Ponadto wsparcie w tym obszarze można uzyskać w placówkach Służby Zdrowia oraz w Stowarzyszeniach Abstynenckich działających w naszym mieście.
Numery kontaktowe Sekcji Profilaktyki Uzależnień: 76 7463405 lub 76 7463400, wew. 442.
Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej www.mops.lubin.pl w zakładce Sekcja Profilaktyki Uzależnień.
Przygotowano na podstawie opracowania Ewy Sobolewskiej – głównego specjalisty, psychologa i Agnieszki Zamojskiej – terapeuty.
