Coraz więcej młodych ludzi – sięga po alkohol w coraz młodszym wieku. Z pozoru to tylko chęć spróbowania, jednorazowa akcja, jedna impreza. Jednak za tą decyzją często stoją głębsze przyczyny, których dorośli nie zawsze są świadomi. A jeśli chcemy skutecznie pomóc, musimy najpierw je zrozumieć.
Dlaczego młodzież sięga po alkohol?
Jednym z najczęstszych powodów spożywania alkoholu przez młodzież jest chęć przynależności do grupy. Nastolatki bardzo mocno odczuwają potrzebę akceptacji – chcą być lubiane, „na czasie”, nie odstawać od reszty. Jeśli w towarzystwie panuje przekonanie, że „wszyscy piją” to presja, by zrobić to samo staje się ogromna i ostatecznie istnieje duże prawdopodobieństwo, że dziecko jej ulegnie.
Do tego dochodzi również ciekawość i chęć eksperymentowania. Alkohol jawi się jako coś zakazanego, a więc ekscytującego. W połączeniu z potrzebą niezależności, autonomii i buntu wobec dorosłych, łatwo staje się symbolem „dorosłości”.
Nie wolno też zapominać o nastolatkach, które sięgają po alkohol nie dla zabawy, lecz z powodu ucieczki od problemów bądź potrzeby odreagowania napięcia. Dla niektórych młodych ludzi spożywanie alkoholu to sposób na oderwanie się od trudnej sytuacji w domu, napięcia w szkole, czy niskiej samooceny. Alkohol nie rozwiązuje problemów, ale może dawać wrażenie, że chwilowo je zagłusza – i to właśnie bywa kuszące.
Młodzież może sięgać po alkohol także z powodu nabytych wzorców. Jeżeli młodzi są świadkami jak ich rodzice piją drinka po ciężkim dniu w pracy, po kłótni z bliską osobą, czy muszą wyjść zapalić papierosa, aby się odstresować istnieje większe prawdopodobieństwo, że sami też będą chcieli spróbować takiego sposobu radzenia sobie z problemami, bo obserwują go na co dzień u bliskich osób znaczących. Zjawisko to nazywane jest modelowaniem. To proces uczenia się przez obserwację i naśladowanie zachowań innych osób, zwłaszcza tych postrzeganych jako ważne.
Choć napoje bezalkoholowe 0% nie zawierają etanolu, częstowanie nimi dzieci może torować pierwszą formę inicjacji w świecie alkoholu. Wygląd, smak, zapach i sposób podawania tych napojów często nie różni się znacząco od ich alkoholowych odpowiedników, co sprawia, że dziecko zaczyna oswajać się z rytuałem spożywania alkoholu już na wczesnym etapie życia. Taki pozornie niewinny gest – np. danie dziecku „piwa 0%” przy grillu – może nieświadomie wzmacniać przekonanie, że picie alkoholu jest czymś naturalnym, akceptowalnym i wręcz pożądanym społecznie. W ten oto sposób toruje się drogę do późniejszego sięgania po napoje alkoholowe, ponieważ bariera psychiczna i kulturowa związana z pierwszym kontaktem z substancją psychoaktywną została już przełamana. Z perspektywy modelowania zachowań, dziecko uczy się przez obserwację dorosłych i odtwarzanie ich działań – a więc przyzwolenie na spożywanie napojów „udających alkohol” może sprzyjać wcześniejszemu rozpoczęciu picia w dorosłości.
Presja rówieśnicza – cichy przymus
Wszystko to dodatkowo wzmacnia presja rówieśnicza – często subtelna, ale bardzo silna. To nie musi być otwarte: „wypij, bo inaczej nie jesteś z nami”. Czasem wystarczy spojrzenie, śmiech, ironiczny komentarz typu: „serio, nie pijesz?” Młody człowiek zostaje postawiony przed ścianą – i boi się, że odmowa oznacza bycie wykluczonym z grupy.
Dlatego tak ważne jest, by uczyć młodzież jak radzić sobie z presją, zanim się z nią zmierzą.
Sposoby na radzenie sobie z presją rówieśniczą i namawianiem do spożywania alkoholu – kilka wskazówek dla nastolatków:
• Asertywna odmowa – naucz się mówić „nie”
– Bez wstydu i wymówek nie trzeba się tłumaczyć. Wystarczy: „nie piję, bo nie mam ochoty”. „Wolę być trzeźwy, aby wszystko pamiętać”. „Nie muszę pić, aby dobrze się bawić”
• Znajdź grupę, w której możesz być sobą
Nie każda paczka znajomych jest tego warta. Warto budować relacje z ludźmi, którzy szanują wybory innych. To daje siłę, by pozostać sobą, nawet będąc pod presją.
• Zadbaj o swoją pewność siebie
Osoby, które znają swoją wartość, są mniej podatne na wpływy grupy. Aktywność fizyczna, rozwijanie zainteresowań, wolontariat – to wszystko buduje poczucie sensu i własnej wartości.
• Nie bój się rozmawiać z dorosłymi
Rodzice, wychowawcy, pedagodzy i psycholodzy szkolni – to nie wrogowie. Czasem wystarczy szczera rozmowa z kimś dorosłym, by spojrzeć na problem z innej perspektywy lub znaleźć odpowiedź na nurtujące Cię pytanie.
Wspólna odpowiedzialność
Nie można zaprzeczać, że temat alkoholu wśród młodzieży nas dorosłych nie dotyczy – nawet w małych społecznościach. Ale też nie chodzi o to by, młodym ludziom tylko czegoś zabraniać. Potrzebują oni nie tyle zakazów, ile wsparcia, narzędzi do radzenia sobie w trudnych sytuacjach i zrozumienia.
Dając im przestrzeń do rozwoju, pewność, że mogą powiedzieć „nie” i otwarte, bezpieczne relacje z dorosłymi, skutecznie wspieramy młodzież – zdolną do podejmowania świadomych, odpowiedzialnych decyzji. A to jest inwestycja, która zwróci się całej społeczności.
Rodzicu – czy twoje dziecko ma kontakt z alkoholem, marihuaną lub innymi narkotykami i należy do grupy wiekowej 13-19 lat? Jeśli tak to skontaktuj się z Dolnośląskim Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży w Lubinie pod numerem telefonu 726 990 990 i zapytaj o program Fred Goes Net. Zapraszamy!
AUTOR: Patrycja Dzieciątkowska, DCZPDM w Lubinie, terapeuta środowiskowy, certyfikowany realizator programu Fred Goes Net
