W dobie rosnących problemów środowiskowych i wyczerpujących się zasobów naturalnych, coraz częściej mówi się o konieczności przejścia z tradycyjnego modelu gospodarczego na tzw. gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ). Czym właściwie jest ten system? Dlaczego staje się tak istotny dla nowoczesnej gospodarki? I jak radzą sobie z jego wdrażaniem inne kraje?
Co to jest gospodarka o obiegu zamkniętym?
Gospodarka o obiegu zamkniętym to model oparty na założeniu, że produkty, materiały i surowce powinny jak najdłużej pozostawać w obiegu. W odróżnieniu od tradycyjnej gospodarki liniowej, gdzie dominuje schemat: „weź – zużyj – wyrzuć”, GOZ zakłada minimalizację odpadów poprzez ponowne wykorzystanie, naprawę, recykling i przetwarzanie zasobów.
Główne cele to ograniczenie zużycia surowców pierwotnych, zmniejszenie ilości generowanych odpadów oraz ochrona środowiska przy jednoczesnym wspieraniu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki.
Jak działa GOZ w praktyce?
W praktyce wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym oznacza zmiany na każdym etapie cyklu życia produktu – od projektowania po utylizację. Przedsiębiorstwa projektują towary z myślą o ich łatwym demontażu i naprawie, konsumenci wybierają produkty trwalsze i łatwe do recyklingu, a systemy zbiórki i przetwarzania odpadów są bardziej wydajne i zautomatyzowane.
Przykłady działań w duchu GOZ:
-
naprawianie sprzętów zamiast ich wymiany,
-
ponowne wykorzystywanie materiałów (np. szkła, metalu, tekstyliów),
-
projektowanie ubrań z materiałów z recyklingu oraz nadających się do recyklingu,
-
wykorzystywanie odpadów organicznych do produkcji biogazu lub kompostu.
Kto już stosuje GOZ?
W Europie prym wiedzie Holandia, która planuje osiągnąć w pełni cyrkularną gospodarkę do 2050 roku. Kraj ten wspiera rozwój przemysłu recyklingowego, inwestuje w edukację oraz tworzy systemy motywujące firmy do zamykania obiegu materiałów.
W Szwecji rozwinięto system naprawy produktów – obniżając VAT na usługi naprawcze, zachęca się obywateli do oddawania sprzętu do serwisu zamiast kupowania nowych rzeczy.
Francja z kolei zakazała niszczenia niesprzedanych produktów (np. ubrań czy elektroniki), zobowiązując firmy do ich przekazywania do ponownego użycia lub recyklingu.
Czy Polska jest gotowa?
Polska podejmuje pierwsze kroki w kierunku GOZ, m.in. poprzez tworzenie strategii i programów wspierających gospodarkę cyrkularną. Rozwijają się innowacyjne startupy zajmujące się odzyskiem materiałów, rośnie świadomość konsumentów, a niektóre samorządy wdrażają pilotażowe programy selektywnej zbiórki odpadów i lokalnych systemów recyklingu. Wciąż jednak brakuje systemowych rozwiązań i zachęt dla biznesu.
Przyszłość należy do obiegu
GOZ to nie tylko ekologia – to realna szansa na zwiększenie efektywności gospodarczej, ograniczenie uzależnienia od surowców z importu oraz tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze zielonej gospodarki. W obliczu kryzysu klimatycznego i niestabilności rynkowej, przejście na obieg zamknięty to nie opcja, lecz konieczność.
