Przyspieszony i płytki oddech, zwiększona potliwość, czy przyspieszone tętno to najczęstsze objawy stresu. Jak sobie z nim radzić i jak można go wyeliminować lub przynajmniej zmniejszyć?
Czym właściwie jest stres?
Stres to psychofizjologiczna reakcja organizmu w odpowiedzi na oddziałujące na niego czynniki, które postrzegane są jako wymagające, trudne lub zagrażające. Takie czynniki określamy mianem stresorów. Są to sytuacje, które zakłócają równowagę, obciążają lub przekraczają nasze zdolności do skutecznego radzenia sobie.
– Możemy mówić o stresie jako reakcji organizmu – wówczas są to wszystkie fizjologiczne i psychologiczne objawy stresu, takie jak zwiększona potliwość, przyspieszone bicie serca, trudności z koncentracją uwagi czy zaburzenia snu – mówi Klaudia Fuławka, psycholog, DCZPDM w Lubinie.
Można również mówić o stresie jako o bodźcu, czyli o sytuacjach czy wydarzeniach, które powodują stres.
– Warto również przytoczyć ujęcie stresu w kontekście relacyjnym. W tej koncepcji podkreśla się rolę procesów oceny poznawczej i zasobów jednostki. Reakcja stresowa pojawia się wówczas, gdy dana sytuacja jest interpretowana jako wymagająca lub zagrażająca, a dostępne zasoby do radzenia sobie okazują się niewystarczające – dodaje Klaudia Fuławka.
Istnieją dwa główne rodzaje stresu: eustres (stres korzystny) i dystres (stres szkodliwy).
Eustres to tak zwany stres pozytywny, który może motywować i mobilizować do działania. Może być związany z ważnymi wydarzeniami życiowymi takimi jak ślub, zakup domu lub narodziny dziecka. Może wystąpić, również np. przed egzaminem – jeśli nie jest zbyt nasilony może działać mobilizująco i motywować do nauki.
– Jeśli jednak dana sytuacja związana jest z negatywnymi przeżyciami, czy reakcja stresowa jest długotrwała, nadmiernie nasilona, mówimy wówczas o dystresie. Taki rodzaj stresu może wiązać się z długotrwałymi, negatywnymi skutkami, jeśli nie mamy odpowiednich strategii do radzenia sobie z nim – mówi psycholog Klaudia Fuławka.
Jak więc radzić sobie ze stresem egzaminacyjnym?
– Pierwszym ze sposobów jest dobre przygotowanie do egzaminu: odpowiednio wczesne rozpoczęcie nauki, korzystanie z technik efektywnej nauki. Ważne jest również, by zadbać o dobrostan psychiczny: odpowiednią ilość snu, odpoczynek, o którym często zapominamy. Pamiętajmy też o zdrowej, zbilansowanej diecie. Bardzo dobrze sprawdzą się także różne techniki relaksacyjne, ćwiczenia oddechowe, czy mindfulness – trening uważności, czyli skupienie się na tym co tu i teraz. To pozwoli nam odwrócić uwagę od reakcji stresowej i przekierować ją na to, co dzieje się wokół nas – mówi Klaudia Fuławka, psycholog z DCZPDM w Lubinie.
Stres egzaminacyjny wynika najczęściej z presji osiągnięcia dobrych wyników, obawy przed porażką oraz braku pewności co do swojej wiedzy. Często wpływają na niego również wysokie oczekiwania otoczenia i niewłaściwe strategie nauki. Musimy pamiętać, że sam egzamin jest już wystarczająco stresującym wydarzeniem i ważne jest, by osoby z najbliższego otoczenia tworzyły wspierające środowisko. Można to zrobić na przykład poprzez wspólne przeanalizowanie błędów popełnionych na egzaminie próbnym, aby zniwelować poczucie niepewności, które wzmaga stres. Rodzice i nauczyciele mogą również pomóc w odpowiednim zaplanowaniu nauki, zachęcać do odpoczynku i budować poczucie własnej skuteczności u ucznia. Dobrym sposobem na stres egzaminacyjny są również spotkania z przyjaciółmi. Wsparcie rówieśnicze w tym okresie jest niezwykle ważne i może znacząco pomóc w redukowaniu objawów stresu poprzez wzajemną motywację do nauki, dzielenie się wiedzą oraz wsparcie emocjonalne. Świadomość, że inni przeżywają podobne emocje, zmniejsza poczucie osamotnienia i lęku przed egzaminem. Uczniowie, ucząc się razem, mogą lepiej przyswajać wiedzę, wymieniać się strategiami radzenia sobie ze stresem i organizować powtórki – wspólne omawianie trudnych zagadnień pomaga lepiej zrozumieć materiał i uzupełnić ewentualne braki. Zwykła rozmowa, żarty czy wspólne przerwy od nauki mogą poprawić nastrój i zredukować poziom stresu.
Pamiętajmy, że ważne jest realistyczne podejście do egzaminu i świadomość, że pojedynczy wynik nie definiuje naszej wartości.
