Witamy ponownie w Zielonym ABC! Zapraszamy do lektury kolejnego artykułu poświęconego tematyce ekologii. Dzisiaj dowiecie się m.in., czym jest zieleń miejska i jak ważną rolę pełni ona w naszym życiu.
Czym jest zieleń miejska?
Warunki miejskie nie sprzyjają rozwojowi roślinności. Dziś powszechnie wiadomo, że obecność w miastach roślin i terenów pokrytych roślinnością, a także zwierząt, odgrywa bardzo dużą, przede wszystkim pozytywną rolę dla ludzi. Aby odpocząć od ulicznego zgiełku mieszkańcy poszukują zacisznych miejsc, gdzie rośnie trawa, szumią drzewa i śpiewają ptaki. Funkcje takich zakątków dających wytchnienie pełnią zwykle miejskie parki, skwery, zieleńce, a także przydomowe ogrody. Współczesne społeczeństwo zdaje sobie sprawę z korzyści, jakie dają tereny zielone w miastach. Dlatego też przestrzeń publiczna ulega ciągłym przeobrażeniom, polegających na polepszeniu życia społeczeństwa.
Pod pojęciem „tereny zieleni” należy rozumieć głównie obszary na terenach miejskich, także w krajobrazie otwartym, które są planowo obsadzone roślinnością dla poprawy zarówno estetyki jak i funkcji środowiska miejskiego.
Zieleń miejska to nie tylko parki, choć niewątpliwie to właśnie przestrzenie obsadzone licznymi drzewami i krzewami z wytyczonymi ścieżkami przychodzą nam na myśl jako pierwsze. Oprócz parków miejskich możemy znaleźć inne tereny zawierające zieleń, takie jak zieleńce, promenady, ogrody botaniczne, zoologiczne i działkowe, cmentarze, kwietniki czy zieleń uliczna. Każdy z wymienionych terenów wpływa w większym lub mniejszym stopniu na klimat miasta. Oprócz funkcji rekreacyjnej (czynnej lub biernej) i estetycznej, zieleń pełni również rolę społeczno-wychowawczą. Zwłaszcza ogrody przyszkolne, botaniczne i dendrologiczne zasługują tutaj na naszą uwagę.
Odpowiednio rozlokowana zieleń wysoka stanowi naturalną ochronę przed wiatrem i potrafi zmniejszyć jego siłę nawet do 80 procent. Dodatkowo tereny zieleni nawilżają powietrze i obniżają temperaturę panującą w miastach, co odczuwalne jest zwłaszcza w miesiącach letnich. Jakby tego było mało, odpowiednio zlokalizowana zieleń pomaga walczyć z nadmiernym hałasem panującym w miastach. Zdecydowaną przewagą zasłon wygłuszających z zieleni nad tymi betonowanymi jest na pewno rola estetyczna wykonania. Odpowiednio zaplanowane miasto współgrające z terenami zieleni będzie również dobrze „przewietrzone”, ponieważ kliny zieleni wspomogą cyrkulację i przepływ świeżego powietrza z leśnych terenów podmiejskich. Wszelka zieleń obecna w mieście pełni ważniejszą rolę, niż nam się wydaje dlatego tak ważne jest, aby zajmowała dużą część miasta i żeby była planowana z głową.
Niewątpliwie tereny zieleni są bardzo potrzebne w obszarach zurbanizowanych i warto zadać sobie pytanie czy w naszych miastach istnieje wystarczająca liczba miejsc, w których możemy je spotkać. Liczne prognozy zapowiadające masową migrację ludzi do aglomeracji miejskich pokazują, że problemem niedostatecznej ilości zieleni w tym otoczeniu trzeba zająć się już teraz, póki jeszcze można. Niedługo każde wolne miejsce będzie przeznaczone pod budowę nowych wieżowców, a na zieleń nie będzie już miejsca. Taka wizja chyba nikogo nie cieszy, bo kto by chciał mieszkać w „betonowym lesie”.
Rodzaje terenów zielonych
Tereny zieleni dzielą się ze względu na pełnione funkcje oraz dostępność użytkowania. Tereny zieleni w przestrzeni publicznej, uwzględniając ich dostępność użytkowania, mogą być ogólnodostępne, z ograniczoną dostępnością oraz zamknięte. Tereny ogólnodostępne to przede wszystkim parki, zieleńce, bulwary, lasy komunalne. Natomiast ogólnodostępne, ale o specjalnym przeznaczeniu, to ogrody botaniczne i zoologiczne, natomiast zamknięte, to ogrody działkowe, zieleń prywatna. Ponadto dzieli się je również pod względem tworzenia, tzn. czy jest naturalna czy zaprojektowana i utrzymywana. Do naturalnej zieleni zaliczane są lasy, łąki, zieleń przy zbiornikach wodnych oraz izolacyjna. Natomiast do zieleni zaprojektowanej wlicza się zieleńce, parki, zieleń uliczną, cmentarze, ogródki działkowe, trawniki, klomby, bulwary.
Natomiast ze względu na pełnione funkcje i zadania zieleń miejską możemy podzielić na
• tereny zielni ogólnodostępnej – otwartej, a wlicza się do niej: parki miejskie, centralne, dzielnicowe, kultury i wypoczynku, zieleńce, zieleń publiczna, zieleń towarzysząca komunikacji miejskiej, promenady, bulwary, lasy komunalne, podmiejskie, izolacyjne, pasy przeciwwiatrowe;
• tereny zieleni o ograniczonej dostępności, do których zalicza się: ogrody botaniczne, zoologiczne, etnograficzne, działkowe, cmentarze (wyznaniowe, historyczne), parki i ogrody zabytkowe;
• tereny zielni towarzyszącej, do której wlicza się: zieleń osiedlową, przedogródki, ogród za domem, place gier i zabaw, zieleń przy żłobkach i przedszkolach, szkołach podstawowych i średnich, przy wyższych uczelniach, zieleń towarzysząca obiektom kulturalno-społecznym, budynkom administracji państwowej, centralnej i terenowej;
• tereny produkcyjne;
• tereny zieleni wycieczkowo-wypoczynkowej, a w tym ośrodki wypoczynkowe, parki narodowe i krajobrazowe;
• tereny agroturystyczne
Funkcje zieleni w przestrzeni miejskiej
Funkcje zieleni w mieście są wszystkim znane. Podstawową stanowi usuwanie dwutlenku węgla i produkcja tlenu. Nie jest to jakaś wydumana funkcja roślin. Jedno drzewo naprawdę wytwarza w ciągu letniej doby ilość tlenu wystarczającą dla kilku osób! Badania wykazują, że 10-metrowe drzewo (typowe liściaste miejskie drzewo alejowe) produkuje średnio 118 kg tlenu na rok. Oczywiście ilość ta jest wynikiem bilansu, czyli uwzględnia zarówno wytwarzanie tlenu, jak i jego wykorzystywanie podczas oddychania drzew. Dwutlenek węgla wbudowują krzewy i drzewa na trwale w drewno, czego nie są w stanie dokonać rośliny zielne, gdzie tkanki butwieją na zimę i wydzielają dwutlenek węgla jeszcze w tym samym, najdalej następnym roku.
Pojedynczy człowiek zużywa ok. 176 kg tlenu rocznie. Zieleń miejska pochłania zanieczyszczenia powietrza nie tylko zawieszone w atmosferze i dobrze widoczne, ale również nieprzyjemne zapachy, zastępując je przyjemniejszymi lub eliminując. Zdolność oczyszczania powietrza mają popularne rośliny doniczkowe, ale również drzewa oczyszczają miejskie powietrze głównie z amoniaku, dwumetylobenzenu i formaldehydu. Zieleń przyczynia się do chłodzenia. Duże, alejowe drzewo w czasie lata wyparowuje do 450 litrów wody dziennie (mniejsze ok. 250 l). Efektem tego jest ochłodzenie powietrza oraz jego nawilżenie, co w warunkach miejskich jest ważne. Z drugiej strony drzewa redukują prędkość wiatrów, przyczyniając się zimą do znanego powszechnie ograniczenia strat ciepła w miastach.
Artykuł przygotowany w ramach regionalnego cyklu edukacyjnego „Zielone ABC”, finansowanego ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
